Venijn in één woord

In het kort:

• De Ombudsman ontving een klacht over een reportage van EenVandaag. De reportage ging over hoe moeilijk het is om de situatie in Gaza te verslaan.
• De klager viel over het specifieke gebruik van één woord. En dat geeft al aan hoe ingewikkeld verslag doen over Gaza dus blijkt te zijn.
• De keuze voor dat woord werd niet voldoende onderbouwd en de redactie geeft dit uiteindelijk toe.

In een uitgebreide reportage van het programma EenVandaag viel een woord dat volgens een kijker niet gebruikt had mogen worden. Er werd daarmee namelijk iets beweerd dat niet bewezen kan worden. “Mijn klacht ging over de insinuatie dat er meer dan 50 medici door Israël zouden zijn geëxecuteerd, “ schreef de kijker. Omdat de kijker er met de redactie niet uitkwam, deed de Ombudsman onderzoek. En kwam tot de conclusie dat de redactie inderdaad te kort door de bocht was gegaan.

Feiten, meningen en beweringen

In de reportage van EenVandaag en het bijbehorende artikel ging het over hoe lastig het is om hulp te bieden aan de mensen in Gaza, vooral op medisch gebied. Medici die vanuit Nederland probeerden te helpen, stuitten op grote obstakels. Maar vooral ging het over hoe ingewikkeld het is om je überhaupt uit te spreken over de situatie. Aan het woord kwamen onder andere twee artsen en een komiek. Daarbij kwam ook de vondst van massagraven bij een ziekenhuis in Gaza ter sprake. Eén van de geïnterviewden zei daarover: “Waarbij honderden mensen zijn gevonden, waarvan meer als 50 medici met hun OK-pakken nog aan en hun handen vastgebonden en geëxecuteerd.”

Van een journalistieke redactie mag verwacht worden dat ze beweringen die in de uitzending gedaan worden met bronnen onderbouwen. In de Code Journalistiek Handelen staat daarover: “In producties worden in beginsel de bronnen vermeld”. Dit vermelden van bronnen hangt vooral samen met een bepaling die verderop in de code staat. Daar staat: “Omroepmedewerkers maken in een productie duidelijk onderscheid tussen feiten, beweringen en meningen.” Dat laatste gebeurde hier op het eerste gezicht onvoldoende. 

Om het voor het publiek duidelijk te maken wanneer er sprake is van feiten, beweringen of meningen, is het van groot belang dat er doorgevraagd wordt als er iets gezegd wordt dat mogelijk niet te bewijzen is. Bij een opmerking zoals die in de reportage werd gemaakt, zou van de verslaggever verwacht mogen worden dat hij of zij vraagt om onderbouwing. Doordat dat hier niet gebeurde, blijft het voor de kijker onduidelijk of wat hier werd beweerd, ook klopte. 

Een nieuw inzicht

Hoewel uit meerdere bronnen inderdaad bleek dat er massagraven en vastgebonden medici waren gevonden, zit het venijn in het woordje “geëxecuteerd”. Dit was ook precies waar de kijker die bij de Ombudsman aan de bel trok, over viel. Desgevraagd liet de redactie van EenVandaag aan de Ombudsman weten: “De reportage ging ook hoofdzakelijk over de vraag welke emoties medici, en ook comedians, ondervinden bij het spreken met hun collega's of met hun publiek over wat er in Gaza gebeurt. Het was niet zozeer onderzoek naar de feiten ter plaatse. Bij nader inzien, en in het licht van de 'informatieoorlog', erkennen we dat een zo groot aantal standrechtelijke executies wel een hele zware beschuldiging is.” 

De redactie erkende hiermee dat er achteraf gezien een fout was gemaakt. In de mail aan de Ombudsman werd de kijker bedankt voor zijn oplettendheid: “Het is in mijn ogen terecht en ook goed dat er oplettende kijkers zijn die er daarom bezwaar tegen maken. We hadden in de tekst beter kunnen aangeven dat het hier gaat om beschuldigingen en vermoedens en niet om feiten, omdat die op dat moment, en nog steeds niet, verifieerbaar zijn. Het onderzoek hiernaar loopt nog. We zullen daarom in de toekomst hier scherper op letten, en expliciet en duidelijk aangeven wat beschuldigingen zijn, en wat feiten zijn die geverifieerd zijn, en ook door wie.”

In het bericht aan de Ombudsman liet de redactie weten dat ze desondanks niet vonden dat er een rectificatie nodig was: “Om te stellen dat wij hiermee een journalistieke norm hebben overtreden, waarvoor een rectificatie gemaakt zou moeten worden, gaat ons te ver. We beseffen wel- eens te meer- dat in deze kwestie alle informatie op een goudschaaltje gewogen moet worden om de integriteit en de professionaliteit van de publieke journalistiek te waarborgen. We willen de klager daarom bedanken voor de nuttige feedback.”

Hoewel het goed is dat de redactie de kijker uitgebreid bedankt voor zijn feedback, gaat de redactie iets te kort door de bocht door te stellen dat er verder niets nodig was. Er werd richting klager en Ombudsman erkend dat er iets verkeerd gegaan is en dat beterschap beloofd is, maar voor de overige kijkers wordt dat niet duidelijk. De reportage, inclusief de gewraakte opmerking, staat nog altijd online, en zonder bovenstaande extra uitleg van de redactie. Het zou goed zijn als in elk geval een deel van die uitleg toch een plek krijgt bij het artikel.

Conclusie

EenVandaag is te makkelijk omgesprongen met een bewering die werd gedaan in de reportage. Die had voorzien moeten worden van een bron of een extra vraag naar de bron. Doordat dit niet gedaan werd, was de kijker mogelijk op het verkeerde been gezet. De Ombudsman is blij dat de redactie ook zelf tot die conclusie is gekomen, maar ziet graag dat hier op de website van het programma een vervolg aan gegeven wordt. Zo weet niet alleen de klager dat hier iets niet helemaal goed is gegaan, maar wordt ook de rest van het publiek alsnog goed geïnformeerd.

Reactie EenVandaag:

Naar aanleiding van bovenstaande uitspraak van de Ombudsman heeft de redactie van EenVandaag laten weten alsnog met een rectificatie te komen. Die is geplaatst onderaan het artikel dat gemaakt werd aan de hand van de reportage. Dat artikel en de rectificatie zijn hier te vinden.