Journalistiek en de ombudsman in een onrustige wereld

29 januari 2025

Voor velen was 2024 een jaar dat onrustig en onzeker maakte. Het publiek twijfelde aan veel, ook aan wat er door journalisten gemeld werd over de staat van de wereld. Meer dan de helft van de wereldbevolking mocht naar de stembus, je zou zeggen: de aardbol is democratischer dan ooit. Maar tegelijkertijd nam het aantal landen met een echt vrije pers af. En juist degenen die onafhankelijke journalistiek zouden moeten waarderen en garanderen, waren vaak dezelfden die de pers op allerlei manieren onder druk zetten: politici. Wij als wereldburgers kiezen hen. Dus zou je ook denken: we hebben er met onze stem invloed op, op hoe vrij de pers ons kan informeren. Maar zo is of voelt het niet altijd.

Ook in Nederland is ideologische, politieke of financiële bemoeienis met de media niet ondenkbaar of onbestaanbaar. Politici vroegen dit jaar meermaals om onderzoek naar of ingrijpen in de vrije berichtgeving. En budgetten stonden ook dit jaar weer onder druk. Je zou willen dat juist bij een onafhankelijke pluriforme publieke omroep kwalitatieve en robuuste journalistiek vanzelfsprekend kan zijn: door ons als burgers mogelijk gemaakt, ván ons allemaal en ook vóór de hele samenleving. Maar ook al is de onafhankelijkheid wettelijk verankerd en wordt er journalistiek gezien doorgaans met zorg, breed en pluriform bericht, zo voelt of gelooft het publiek het ook hier niet altijd.

Dat publiek kan dan bij het team van de Ombudsman terecht als het vindt dat een journalistiek programma van de publieke omroepen niet voldoet aan de normen die álle publieke omroepen hebben onderschreven. Die normen staan in de Code Journalistiek Handelen. Daarnaast volgt en onderzoekt de Ombudsman op eigen initiatief de journalistieke producties van de publieke omroepen. Want wie binnen het publieke bestel journalistiek bedrijft, weet dat betrouwbaarheid, onafhankelijkheid, verantwoording en transparantie de grondslag zijn. En dat je daarop dus door het publiek én de Ombudsman aangesproken kunt worden. We geven u in dit jaarverslag een terugblik op wat wij dit jaar onderzochten.

De bereidheid en mogelijkheid tot publieksverantwoording groeit bij diverse redacties, zo ziet de Ombudsman. Maar tegelijkertijd zien we ook bij delen van het publiek de bereidheid afnemen om die gegeven uitleg en geboden transparantie serieus te nemen. Het vertrouwen in de journalistiek van de publieke omroepen is nog steeds hoog maar is ook een onzeker bezit. Er moest in 2024 weer continu aan gewerkt worden – zeker bij het verslaan van de voor de pers moeilijk toegankelijke conflicten die het nieuws dit jaar beheersten. Het team van de Ombudsman heeft in het behouden van geloofwaardigheid zijn eigen, onafhankelijke rol. Ook het verduidelijken en verstevigen daarvan blijft werk in uitvoering. En dit zal in 2025 allemaal alleen nog maar belangrijker worden.

Margo Smit
Wytse Vellinga
Wilma de Weerd
Annelies Romers

Download het volledige jaarverslag hier.