Begeleidend artikel of doorgeefluik?

Een lezer klaagde over een artikel op de website van NPO Radio 1: het zou een kritiekloze weergave van de standpunten van een spreker zijn, en belangrijke journalistieke vragen zouden niet gesteld worden. De Ombudsman zocht uit wat de status van zo’n artikel is. Maar luisterde ook naar het programma waar het stuk naar verwees. Was de presentator daarvan te veel een doorgeefluik?

Het artikel

De vragen van de lezer aan de omroep en de Ombudsman gingen allereerst over het artikel op de website van NPO Radio 1. Dit gaf een samenvatting van één onderdeel van een gesprek met BBB-politica en vicepremier Mona Keijzer op 20 augustus in het radioprogramma Dit is de Dag (EO). Een aantal opmerkingen van Keijzer over de voorrang van statushouders op de woningmarkt zouden simpel te weerleggen zijn, schreef de lezer, en gaf daarvan voorbeelden. Maar in het artikel werd er niet naar onderbouwing voor haar opmerkingen gevraagd. Hoe verhoudt zo’n artikel zich dan tot de opmerking in de Code Journalistiek Handelen: “Omroepmedewerkers maken in een productie duidelijk onderscheid tussen feiten, beweringen en meningen.”

Een artikel als dit op de website van NPO Radio 1 ‘begeleidt’ als het ware een radio-fragment. Zo’n artikel bevat in het algemeen geen uitgebreide analyse van een onderwerp maar wel enkele tot luisteren aanzettende opmerkingen uit een gesprek. Met daarbij een link naar de hele uitzending.

Dat het hier om de opvattingen van de gast ging, wordt in het artikel voldoende zichtbaar: alle opmerkingen en quotes in het artikel worden door specifieke formuleringen gemarkeerd als meningen van de spreker. Bewoordingen als “zij vindt” of “vindt zij” staan steeds bij de uitspraken. Het artikel voldoet zo aan de aangegeven afspraak in de Code Journalistiek Handelen.

Geen half voorwerk

Bevraging van de opmerkingen van een gast in een uitzending kunnen alleen in een ‘begeleidend’ artikel als dit terechtkomen als die kritische aanpak al in het gesprek in de uitzending zelf zat. Dus vroeg de lezer hoe de Ombudsman in dit geval kijkt naar de stelling dat een presentator geen doorgeefluik is.

De lezer had de uitzending zelf niet beluisterd. Jammer, want nu kreeg de Ombudsman een hele vraag op grond van half voorwerk. De klachtenprocedure van de Ombudsman schrijft voor dat klachten “gemotiveerd” zijn, dat houdt ook in dat ze voldoende specifiek moeten zijn. Dus bekijk of beluister de oorspronkelijke bron (in dit geval het radiogesprek) en kom dan eventueel met vragen of opmerkingen.

De uitzending

De Ombudsman heeft het gesprek uiteraard wel beluisterd. En inderdaad: de presentator vroeg niet door naar onderbouwing van de ook in het artikel gequote opvattingen van de gast. Nu mag een redactie een keuze maken in wat aan de orde komt, die redactionele autonomie staat onder meer in de Mediawet en in diverse jurisprudentie. Dit gesprek gaf de gast de ruimte om haar opvattingen te delen. Andere vragen zouden tot een ander gesprek geleid hebben, en het is uiteraard het goed recht van het publiek om zo’n ander gesprek beter en gepaster te vinden. Maar een redactie mag voor zo’n opzet als deze kiezen.

De presentator maakte op zich wel veelal duidelijk dat het hier ging om de opvattingen van de gast, hij gebruikte formuleringen als “hoe kijkt u daar tegenaan” of “vindt u dat…”. In die zin werd de Code Journalistiek Handelen gevolgd.

Op een kier

Nu kreeg de gast wel véél ruimte om uitspraken te doen die niet aan de feiten getoetst werden terwijl dat wel met enig voorwerk eenvoudig gedaan had kunnen worden. Daarmee liet de presentator de mogelijkheid lopen om het gesprek feitelijk te verdiepen en de luisteraars van meer informatie te voorzien. Iets waarvoor journalistieke producties bij de publieke omroepen toch bedoeld zijn?

Zo’n gesprek had de luisteraar meer kunnen bieden. Maar het had mogelijk ook de gast steviger en inhoudelijker voor het voetlicht gebracht bij de luisteraar. Waar haar opvattingen feitelijk onderbouwd hadden kunnen worden, had ze met meer gezag uit het gesprek kunnen komen. En als de feiten anders lagen, had de presentator dat van context kunnen voorzien zodat de luisteraar het gesprek op andere waarde kon schatten.

Nu bleef het bij een gesprek met vooral meningen. En ook al werden die dan als zodanig aangeduid, doorvragen is toch wel een taak van de journalistiek. Journalisten zouden voor niemand de loper uit moeten rollen. Hier stond het doorgeefluik wel op een flinke kier.