Aandachttrekkers

Demonstrerende boeren zetten met tractoren het Mediapark vast en eisen bij NOS Nieuws zendtijd voor hun boodschap. Kort daarna bevat de nieuwsuitzending een live statement van een groep demonstranten. Zwichtte de NOS voor de mannen met de trekkers?

Ze kwamen woensdag 18 december met tientallen trekkers en dik honderd man naar het Mediapark in Hilversum, en ze eisten een gesprek met de hoofdredacteur en zendtijd. Een gesprek kregen ze wel,  maar de enige die zendtijd kan vorderen is het rijk, in het kader van bijzondere taken die de publieke omroep heeft (zie de Mediawet, artikel 6.26. Zo kan, volgens het informatieportaal van de rijksoverheid, “in buitengewone omstandigheden, zoals bij een nationale ramp, de minister-president zendtijd en faciliteiten vorderen van de publieke omroepen”).

Een ramp van nationale omvang was het niet, dat boerenprotest overal in Nederland. Toch leek het er even op alsof de NOS voor de eisen gezwicht was. Want in het NOS Journaal van 14 uur kwamen de demonstranten toch echt live aan het woord (zie het hele fragment hier).

Verantwoording
De hoofdredactie legde op de pagina met journalistieke verantwoording uit hoe die vork in de steel zat. Uiteraard werd er niet speciaal zendtijd vrijgemaakt voor de boeren, schreef de hoofdredacteur met nadruk. “De redactie is onafhankelijk, maakt zijn eigen keuzes en volgt journalistieke maatstaven, zoals bijvoorbeeld geformuleerd door de Raad voor de Journalistiek. Zendtijd geven aan welke groepering dan ook past daar principieel niet in.” De hoofdredacteur gebruikte tegen de ombudsman ook nog de woorden “uitgesloten” en “nimmer”.

Maar wat als de eisende partij vervolgens zo slim is om precies tijdens een live-uitzending alsnog zijn statement te maken? Dan geef je ze toch alsnog wat ze willen? “Nee, zeker niet,” schreef de hoofdredacteur. “We hebben om 14.00 uur een stukje live verslag gedaan, omdat het zich tijdens een NOS Journaal afspeelde en het voor ons heel gewoon is om live (delen van) relevante nieuwsgebeurtenissen te registreren en uit te zenden. Dus deden we dat vandaag ook. Je zou kunnen zeggen dat we juist tegen onze eigen principes zouden ingaan, als we - met het oog op de mogelijke uitstraling van de actie van de boeren bij het NOS-gebouw - onze verslaggeving vandaag anders dan anders zouden hebben gedaan.”

Schuren?
Het klopt formeel. Je geeft ze geen zendtijd. Maar je besteedt die wel live aan de trekkers voor je deur. Gaat dat toch niet schuren?  Je biedt alsnog een podium, ze krijgen uiteindelijk de aandacht waar ze op uit waren.

Het is een discussie die we in de journalistiek met regelmaat voeren. Wat is de rol en de invloed van media bij gebeurtenissen als deze, maar ook bij rellen of aanslagen? Lokt aanwezigheid van media een nieuwsfeit uit? Wanneer gaat het doen van verslag over in het geven van een podium? Dwingt – bijvoorbeeld –  de kennis die de aandachttrekkers hebben over hoe nieuws en media werken niet tot scherper kiezen wanneer je wel of niet (en zeker live) je aandacht aan een onderwerp besteedt? De boeren gaven in hun Telegram-groep al aan dat ze in een live-uitzending hun ‘persbericht’ zouden gaan voorlezen.

NOS Nieuws had het statement van de boeren kunnen opnemen en pas na weging en voorzien van context of duiding – zoals in de latere journaals – uit kunnen zenden, dan heb je een en ander echt zelf in de hand. Dat zal voor een redactie tegenstrijdig voelen: nieuws voor je eigen deur, daar kan je snel bij zijn. Maar moet het dan ook direct op zender? Of valt daarin voor omroepen en programma’s inmiddels niet veel meer te kiezen, omdat de nieuwsgierige mens dan zijn heil elders zoekt, bij de concurrent of de sociale media? Als je er niet bij bent, voldoe je dan nog wel aan je publieke taak? Toch zou ik graag zien dat de ruimte om nieuws te ‘vertragen’ omwille van de duiding nog steeds, en wellicht vaker, genomen wordt.

Buitensporig
In dit geval was het goed dat er uitleg kwam van de hoofdredactie. Het mag voor journalisten buitensporig lijken om te moeten benadrukken dat je je zendtijd niet op commando weggeeft aan een rijtje tractoren voor de deur. Dat als iets maatschappelijk relevants of nieuwswaardigs te melden valt, dat niet meer aandacht krijgt onder de dwang van een shovel op de stoep. Maar als elders (ook in de politiek) gesuggereerd wordt dat de NOS voor de zendtijd-eis is gezwicht, dan moet die uitleg blijkbaar. Ook dan zullen er nog kijkers blijven die de uitleg wegwuiven als onoprecht, of die het beter menen te weten. Maar dat is dan maar zo.

Tot slot  – over buitensporig gesproken – blijven er dan nog degenen die een NOS-verslaggever tijdens zijn standupper bij hun eigen protest met ‘fake news’-stickers beplakken, en die dat dan wel grappig vinden. Aan hen de oproep: je eist zelf respect voor je sector, dan blijf je zeker ook met je vingers van een ander af die zijn werk doet. Ook als die journalist is.